Vet en vetzuren; zijn deze gezond of juist slecht voor je?
Er bestaat een grote verscheidenheid in meningen en overtuigingen over vetten. Vroeger dacht ik dat het simpel was, toen ik mijn oudtante haar dagelijkse ei zag eten. Ze ontmantelde haar hardgekookte ei volledig en haalde het dooier eruit, want het dooier bevatte cholesterol en dat was slecht voor hart en bloedvaten. Persoonlijk vond ik het dooier het lekkerste onderdeel van het ei, dus ik vond het zonde dat ze haar dooier niet op at. Maar op die leeftijd nam ik deze kennis voor zoete koek aan. Mijn vader was immers cardioloog. Hij zorgde voor hart en bloedvaten van andere mensen en daarin was cholesterol vaak de boosdoener. Zodoende groeide ik op met de wetenschap dat een hoog gehalte aan cholesterol in het bloed, leidt tot een mogelijk hartinfarct.
Goede vetten
Op jonge leeftijd leerde ik dat vetten ongezond waren en dat je hier niet teveel van moet eten. Maar toen ik biologie studeerde in Wageningen leerde ik dat onverzadigde vetten en vooral plantaardige vetten wel gezond waren. De verzadigde vetten zitten vooral in vlees en plantaardige vetten waren helemaal in.
Wageningen had een grote groep vegetariërs en zelfs veganisten. Heel nieuw hip en … volgens de veetelers vet-ongezond. Maar ook dat hebben we getest. Met dierkunde heeft één van mijn klasgenoten die overtuigt vegetariër was, zijn eigen urine laten testen. Daaruit bleek, tot verbazing van de docent, dat vegetarisch eten helemaal geen tekorten op hoeft te leveren. Vegetarisch eten, gebaseerd op groenten, sojaproducten, peulvruchten, noten en veel eieren en kaas, is dus wel gezond.
Zelf heb ik nooit de behoefte gehad om puur vegetarisch te eten, maar als mensen gaan zeggen dat je niet lekker vegetarisch kunt koken, tja, dan wil ik dat onderzoeken. In Wageningen heb ik dan ook overtuigt vegetarisch gegeten, met veel succes en ook nog lekker. Vooral het eten van veel eieren vond ik fantastisch. Toch nog een beetje onwennig. Eén ei per dag vond ik al best spannend, vergeleken met mijn opvoeding van maximaal 1 ei per week (op zondag). Dus toch maar even onderzocht waarom volgens vegetariërs veel eieren gezoend zijn:
Dat heeft weer te maken met het dooier. In het dooier van eieren zit een stof genaamd lecithine. Lecithine is een bouwstof voor de celstructuren. Lechitine is dus niet alleen gezond maar ook noodzakelijk voor goede gezonde cellen. Maar weegt het positieve effect van lechithine zwaarder dan het negatieve effect van teveel cholesterol?
Ik heb geen idee. In het keto-dieet worden eieren gezien als gouden eieren. Hoe meer eieren hoe beter. Dat vind ik ook weer lastig om te geloven, maar wel erg lekker om te eten. Om hier meer over te weten ben ik de boeken ingedoken om meer te weten over cholesterol en de functie daarvan in ons lichaam
Cholesterol is in principe een goed vet. Het wordt gebruikt als bouwsteen voor celwanden. Het speelt ook een rol als drager voor hormonen. Dit kun je zien als een postbode die hormonen van a naar b brengt. Een prachtige en zeer belangrijke stof in ons lichaam dus.
Waarom zorgt cholesterol dan ook voor problemen?
Dit start op het moment dat je bloedvaten slijten. Normaal gesproken zijn onze bloedvaten van binnen helemaal glad zodat bloed ongehinderd door het hele lichaam gepompt kan worden. Wanneer een bloedvat aan de binnenzijde (licht) beschadigd met een klein schilfertje of haarscheurtje, dan wordt dit ruw en dat zorgt voor opwervelingen in de bloedstroom. Doordat de bloedstroom niet meer ongehinderd is, moet het hart harder werken om het bloed rond te pompen. Dat kost veel energie. Je lichaam zal direct proberen de kleine schade in de vaatwand te herstellen. Dit doet je lichaam door een pleister van cholesterol aan te brengen over de beschadiging heen. Hierdoor wordt je bloedvat weer glad van binnen, maar helaas ook wat smaller op die plek. Het is mogelijk dat er steeds weer rond dezelfde plek slijtage optreed waardoor de cholesterol pleisters zich ophopen tot ze een blokkade vormen voor de bloedstroom. Dit kan een hartinfarct veroorzaken. Maar de vraag is dan: is dit de schuld van de hoeveelheid cholesterol die je eet, of is dit het gevolg van slechte bloedvaten?
Lelijke vetten
Of vet goed of slecht voor je is is een discutabel onderwerp. Over één ding zijn wetenschappers het eens: transvetten zijn slecht voor je gezondheid. Transvetten zijn de ‘lelijke’ vetten in dit verhaal. Het probleem van transvetten is de complexe chemische structuur, waardoor ons lichaam deze vetten niet kan afbreken en verteren. Deze transvetten komen van nature in kleine hoeveelheden voor in vlees en zuivelproducten. Het probleem is ontstaan toen wij mensen op industriële wijze zelf margarine zijn gaan maken. In margarine zitten geharde vetten. Dat zijn transvetten. Wij mensen hebben deze transvetten dus zelf gecreëerd.
Zelf heb ik altijd een hekel aan margarine gehad. In mijn studententijd had ik een klein pakje margarine in de koelkast voor vrienden die kwamen lunchen. Deze margarine werd vaak te weinig gebruik en dan droogde de margarine in tot een vreemde plastic-achtige substantie. Zeer wonderlijk vond ik dat, want ik had de ervaring dat boter (roomboter) ranzig werd en erg begon te stinken. Hoe kon het dat de bacteriën die boter ranzig maken, de margarine niet konden of wilden eten? En wat gebeurde er in de margarine waardoor het zo’n plastic achtige substantie werd bij uitdroging. Tenslotte was ik verbaast dat margarine zo anders reageert dan roomboter. Heel wonderlijk.
In de huidige tijd is er een Europese afspraak dat in margarines (in Europa) niet meer dan 0,02 % transvetten mogen zitten. Deze regel geldt echter nog niet voor veel andere producten zoals koekjes. In koekjes zitten vaak geharde vetten. Als je de etiketten leest en je ziet geharde vetten staan, dan weet je nu dat dit transvetten zijn die slecht zijn voor je gezondheid.
Slechte vetten
Vetten zijn ongezond leerde ik als kind en vetten zijn goed voor je leerde ik als biologie student.
Vet is vooral interessant als energiebron. Als je de citroenzuurcyclus hebt bestudeerd, dan weet je dat vetverbranding meer energie eenheden oplevert dan de verbranding van suikers (koolhydraten). De verbranding van vetten kost in eerste instantie ook meer en duurt langer dan de snelle suikerverbranding.
Als je lichaam zou kunnen kiezen dan kiest die altijd eerst voor suikerverbranding. Ons hedendaags dieet zit vol met snelle geraffineerde suikers. Het idee van het keto-dieet is dat je het lichaam alleen vetstoffen en eiwitten geeft zodat er geen andere keus is dan vet verbranden om energie vrij te maken (ketose). Het keto-dieet leunt zwaar op dierlijke vetsoorten zoals vlees, vis, room, boter, kaas en eieren. Waaronder natuurlijk ook veel verzadigde vetzuren. Het is mij nog steeds niet duidelijk of onverzadigde vetzuren nu gezonder zijn dan verzadigde vetzuren.
In het keto-dieet is een speciale plaats gereserveerd voor avocado. Dit kan echt door elk gerecht. Avocado schijnt de perfecte balans van omega-3 en omega-6 vetzuren te hebben. Ook dit zijn belangrijke bouwstoffen in je lichaam. Deze omega-3 en omega-6 vetzuren komen veel voor in vette vissoorten (en visolie), maar ook in planten zoals avocado, zaden zoals lijnzaad en saffloer.
Ik heb deze plantaardige producten ook uitgeprobeerd en dat zijn toch echt niet mijn favoriete producten.
Conclusie
Hoe langer ik erover nadenk en over lees, hoe minder ik weet welke vetten gezond of ongezond zijn. Er zijn argumenten voor het eten van vetten en argumenten tegen het eten van (te) veel vetten. Het enige wat ik zeker weet is dat transvetten (grotendeels kunstmatig geproduceerd) ongezond zijn.
Ik ken mensen die overtuigt vegetarisch eten, die veel onverzadigde plantaardige vetten eten en ook heel gezond zijn. Ik ken ook mensen die dierlijke vetten eten en veel verzadigde vetzuren en die zijn ook gezond. Ik durf geen uitspraken te doen over de gezondheid van vegetarisch eten ten opzichte van vlees eten.
Wel kan ik aangeven dat het voor iedereen persoonlijk is welk soort eten beter valt en beter verteerbaar is. Zelf heb ik een enorme lust voor het eten van vlees, inclusief vet. Ik houd van vlees met veel jus (waar veel mensen echt van gruwelen). Hier hield ik van als kind, als student (ook al at ik toen vegetarische en heb ik ook insecten gegeten) en nu als volwassenen nog steeds.
Waarom ik zo verzot op eieren ben, geen idee, maar het is nu eenmaal zo.
En het blijkt dat mijn darmen erg veel problemen hebben met het afbreken van bepaalde plantaardige stoffen. Ik kan daardoor bijvoorbeeld geen knoflook, ui en prei eten, peulvruchten kan ik ook niet meer verteren en ik heb altijd al allergisch gereageerd op ongefermenteerde soja producten (zoals sojamelk, soja yoghurt ed). Als ik kijk naar de producten die ik wel goed kan verteren, dan komt dit heel goed overeen met de producten binnen het keto-dieet. Daarom denk ik dat het keto-dieet goed bij mij past.
Voor jou kan dit heel anders zijn. En ik raad je echt aan om uit te zoeken wat bij jou past. Kun jij goed vlees verteren, eet dan vlees. Voel jij je prettiger bij een plantaardig dieet, eet dan vegetarisch of veganistisch. Zelfs raw-food is een mooie en interessante stroming om te onderzoeken.
Maar welk dieet je ook volgt, zorg ervoor dat je je vetten binnen krijgt. De verzadigde vetten èn de onverzadigde vetten. Zonder vetten kunnen we niet gezond leven. Maar vermijd de ‘lelijke’ geharde vetten of transvetten.